Akad didalam sistem muamalat islam

By : Aizam Salmi Ismail (Aizam)

Ijazah Sarjana Muda Pentadbiran Peniagaan (Muamalat) IKIP-UUM

Islam amat mengambil berat tentang akad atau majlis kontrak kerana ia menjadi simbol ataupun tanda terdapatnya kerelaan antara pihak-pihak yang terlibat. Kerelaan itulah akhirnya mejadi faktor pengikat di antara kedua pihak yang terlibat. Tanpa akad, kontrak atau ikatan yang sah di antara kedua belah pihak dianggap tidak berlaku. Tanda adanya kerelaan di antara kedua pihak tersebut adalah adanya ijab dan qabul. Ia menjadi tanda bermulanya ikatan kontrak di antara dua belah pihak. Apabila sesuatu kontrak telah belaku maka kedua pihak yang terlibat akan mempunyai hak dan tanggungjawab. Mereka hendaklah memenuhi hak dan melaksanakan tanggungjawab tersebut.

Dalil yang menunjukkan adanya peraturan ini ialah :
1) Fiman Allah S.W.T yang bermaksud:
“ Melainkan yang halal (kamu makan), bahawa harta benda perniagaan itu, dilakukan rela sama rela di antara kamu,”(Surah An-Nisa’ :28)
2) Sabda Rasulullah s.a.w yang bermaksud:
Dari Abu Hurairah r.a dari Nabi s.a.w, beliau bersabda:
“ Kedua pihak yang berjual beli tidak boleh berpisah kecuali setelah adanya kerelaan di antara keduanya.”(Riwayat Abu Daud dan Tarmizi)
3) Sabda Rasulullah s.a.w yang bemaksud:
“ Jual beli itu dikira sah setelah adanya kerelaan. Tanda adanya kerelaan di antara kedua pihak tersebut adalah adanya ijab dan qabul.”(Riwayat Ibnu Hibbah dan Ibnu Majjah)

Jika dirujuk kepada kitab-kitab agama di dalam bahasa Arab, definisi aqad dari segi bahasa Arab adalah simpulan atau ikatan. Iaitu seperti menyimpulkan di antara dua hujung tali untuk membuat satu ikatan. Manakala dari segi istilah syarak atau perundangan islam pula, aqad ialah suatu ikatan atau persetujuan yang berlaku diantara pihak pertama dan pihak kedua melalui ijab dan qabul dimana ia akan melahirkan kesan undang-undang dan hak pada kontrak berkenaan.

Tujuan syariat Islam mengadakan akad ialah untuk melahirkan dan menjelaskan kerelaan diantara kedua belah pihak yang melakukan kontrak bekenaan serta bersedia menerima implikasinya. Implikasi kontrak ialah sesuatu yang mengikat diantara kedua pihak yang telibat berdasarkan apa yang dikontrakkan. Oleh yang demikian setiap perkataan atau tulisan atau syarat yang digunakan hendaklah memberi faham bahawa jual beli berkenaan telah dilaksanakan seperti adanya majlis akad atau dengan menggunakan perkataan “saya jual” atau “saya beli” dan perkataan yang seumpamanya yang mempunyai erti jual beli. Dengan adanya majlis akad, terjadilah secara rasmi satu ikatan kontrak yang sah diantara kedua pihak yang terlibat. Ikatan ini akan memberi pelindungan dan jaminan kepada pihak yang terlibat.

Syarat Ijab dan Qabul.
Ijab (tawaran) merupakan peringkat pertama dalam membuat kontrak. Ia adalah percakapan pertama yang keluar daipada salah satu pihak yang berkontrak. Ia menunjukkan adanya kerelaan dalam penawaran yang dibuat itu. Ia juga bermaksud apa yang lahir dai pihak pertama atau penjual sama ada ia diucapkan telebih dahulu atau terkemudian walaupun secara lazimnya ijab itu mestilah yang terawal kemudia baru diikuti dengan qabul. Penerimaan pula merupakan peringkat kedua dalam membuat kontrak. Penawaran dan penerimaan boleh dilakukan dengan beberapa cara iaitu :
1) Dilakukan secara lisan.
Ijab dan qabul jenis ini hendaklah dilakukan dalam satu majlis. Walaupun sah dibuat secara lisan tetapi Islam menggalakkan akad tersebut direkod secara tulisan.

2) Ijab dan qabul boleh dilakukan secara bertulis.
Ijab ini berkuatkuasa sebaik sahaja surat itu meninggalkan orang yang membuat tawaan dan sah sehingga diterima oleh penerimanya. Tawaran mesti dijawab dengan segera.

3) Ijab dan qabul boleh dibuat melalui pesanan.
Pesanan ini dihantar melalui seseorang wakil yang boleh dipercayai. Bagi mereka yang tidak diragui kejujurannya dan tawaran itu diterima. Penerimaan itu menjadi sah. Mazhab Maliki, Syafie dan Hambali berpendapat bahawa tawaran mesti dibuat oleh tuan punya harta dengan
harga yang ditetapkan tetapi mazhab Hanafi berpendapat bahawa tawaran itu boleh dibuat oleh salah satu daripada dua pihak tersebut.

4) Ijab dan qabul boleh dibuat melalui isyarat dan gerakan tangan.
Perkara ini sering berlaku terutamanya jika orang yang membuat ijab itu bisu dan tuli atau penerima tidak faham bahawa seseorang membuat tawaran. Mazhab Maliki berpendapat bahawa tawaran secara isyarat adalah sah hukumnya walaupun dibuat oleh orang yang tidak cacat kerana apa yang penting ialah orang yang membuat tawaran hendaklah memaklumkan
tentang tawaran itu kepada pihak kedua dan pihak kedua pula faham akan isyarat tersebut.

5) Ijab dan qabul boleh dibuat secara perbuatan.
Tawaran yang dibuat melalui hantar-serah barangan adalah sah terutamanya
akad jual beli bagi barangan murah dan tidak mudah berlaku penipuan seperti menggunakan mesin, kad ATM dan lain-lain.